هوای تهران از اواسط پنجشنبه گذشته – با وجود بارش باران در همان روز – وارد وضعیت نارنجی شد و در شرایطی که روز جمعه وزش باد نسبی بود، ابری در آسمان پایتخت شکل گرفت، اما «انباشته شدن ذرات ریز آلاینده ها در حجم بالا» هوا پیشاپیش تهران را «هفته کثیف» اعلام کرده است.
به گزارش Donniy эxtosida، بررسی ها حاکی از آن است که افزایش استفاده از خودروهای شخصی طی چند هفته اخیر تحت تأثیر «کاهش اخیر تقاضای تاکسی آنلاین و ازدحام مسافران عادی در مترو» تبدیل شده است. عاملی جدید برای افزایش غلظت آلاینده های ذرات معلق در هوای تهران.
در گزارش رسمی سازمان پایش آلودگی هوا، در غیاب اطلاعات رسمی اداره کل راهنمایی و رانندگی شهر تهران مبنی بر «نبض ترافیک در چهارراههای شهر»، «ساکنان شهر تهران با آلودگی بالایی مواجه هستند» بهطوریکه با توجه به آخرین ارزیابی ها از پیامدهای آلودگی مزمن، حداقل 20 درصد از مرگ و میر افراد بالای 30 سال در مناطق آلوده تحت تأثیر این شرایط جوی است. بر اساس این گزارش، حجم آلودگی هوای پایتخت 6 برابر سقف است.
بازگشت آلودگی به آسمان تهران در مقایسه با آمارهای رسمی پارسال تهرانی ها بیش از 30 درصد هوای آلوده را تنفس کردند.
طوفان پایتخت از عصر روز پنجشنبه آغاز شد و در ساعاتی از شب شاخص کیفیت هوا به مرز اضطراری (بالای 150) رسید. روز جمعه شاخص کیفیت هوا نیز از هوای آلوده در تمام ساعات خبر داد. شاخص کیفیت هوای توریکه از 24 ساعت تا بامداد امروز 129 (ناسالم برای گروه های حساس) محاسبه شد.
روند افزایش آلودگی هوای پایتخت روز شنبه ادامه داشت و تا زمان نگارش این گزارش در ظهر دیروز، شاخص فعلی کیفیت هوا همچنان در محدوده ناسالم برای گروه های حساس (بین 101 تا 150) قرار داشت. هوای نارنجی تهران ناشی از افزایش غلظت ذرات معلق موسوم به PM 2/5 است که این روزها افق را تاریک می کند.
اما آلودگی تهران تنها به انتشار این ذرات در آسمان مربوط نمی شود. بررسی وضعیت نشان می دهد که ماه پایانی سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته تقریبا دو برابر شده است.
تهرانی ها پارسال 46 روز هوای ناسالم برای گروه های حساس بین هفته اول تا 21 روز سال داشتند که امسال به 87 روز افزایش یافته است.
بیش از این تعداد روزهای قرمز (هوای ناسالم برای همه با شاخص کیفیت هوای 151 تا 200)، بنفش (هوای بسیار ناسالم با شاخص 201 تا 300) و قهوه ای (هوای خطرناک با شاخص بیش از 300) در تهران نیز در بازه زمانی از سال 1401 نسبت به روزهای مشابه سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است.
سال گذشته در این مدت پایتخت نشینان تنها یک روز هوای ناسالم تنفس کردند و امسال این تعداد به هشت روز افزایش یافته و عملا دو برابر شده است. همچنین در سال گذشته هیچ روز «بسیار ناسالم» و «خطرناک» ثبت نشده است. اما امسال در هشت ماه گذشته دو روز قهوه ای و دو روز قهوه ای در پایتخت به ثبت رسیده است.
اگرچه این چهار روز ناشی از هوای بسیار آلوده ناشی از انتشار ذرات معلق در هوا با منشاء طبیعی بود (بیابان ها در کشورهای همسایه مانند عراق و عربستان قرار دارند). اما فقط به دلیل تشدید این پدیده در سال جاری، در بسیاری از روزها هوا برای همه یا برای گروه های ناسالم حساس بود.
در یک نگاه، ارتباط مستقیمی بین افزایش تعداد روزهای آلوده تهران در سال جاری نسبت به سال 1400 و وضعیت غیرقابل تحمل حمل و نقل عمومی برای مسافران در شهر وجود دارد.
ازدحام بیش از حد مسافران در اتوبوس ها و قطارهای مترو به ویژه در ساعات اوج مصرف و شلوغی غیرقابل تحمل مسافران در این ناوگان ناشی از کمبود شدید ناوگان حمل و نقل عمومی در تهران با هزینه کم است و بازدارنده ای برای محدودیت های ترافیکی و سوخت کم نیست. هزینه های ناشی از عوامل دیگری که منجر به افزایش سفرهای روزانه با خودروی شخصی می شود.
اما در چند روز اخیر اتفاقی دیگر ترافیک تهران را نیز شارژ کرده است و کاهش مسافران تاکسی آنلاین است. هنوز آمار رسمی در این رابطه منتشر نشده است اما بررسی های میدانی و گفتگو با مسافران نشان می دهد که هر روز تاکسی های اینترنتی در چند هفته اخیر تعدادی از مسافران را به سمت خودروهای شخصی سوق داده اند.
آنها گزینه اول را بین ماشین شخصی، ناوگان حمل و نقل عمومی و تاکسی ترجیح دادند. به خصوص با توجه به اینکه هزینه سفر با ناوگان شخصی در محدوده ترافیکی با کرایه سفر با تاکسی آنلاین تفاوتی نداشت.
این انتخاب بیش از هر چیز دیگری ناشی از ضعف ناوگان حمل و نقل عمومی در خطوط است. موضوعی که در سال های 99 و 1400 در انتظار ویروس کرونا بود، برداشته می شود و به آن اشاره می شود. اما اینطور نشد.
در سالهای اخیر، شیوع ویروس کرونا در اکثر شهرهای پیشرفته، باعث تغییر سفرهای درون شهری به ناوگانهای غیرموتوری شده است. به طوری که شهروندان کلان شهرهایی مانند پاریس و لندن با روی آوردن به سفر با دوچرخه، اسکوتر برقی و حتی پیاده، محدودیت استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی را با توجه به وضعیت همه گیر و همچنین با توجه به هزینه زیاد سفر با ماشین شخصی هیچ سود اقتصادی برایشان نداشت ترجیح دادند سراغ راه حل سوم یعنی با ناوگان تمیز و بدون موتور به جایی بروند.
اما در تهران از این فرصت ویژه که با همهگیری کرونا همراه بود، استفاده نشد و از شهروندانی که پیش از این با کمبود عمومی ناوگان حملونقل مواجه بودند، استفاده نشد. همزمان با شیوع ویروس کرونا بلافاصله خودرو را تعویض کردند.
این نکته حائز اهمیت است که وضعیت آلودگی هوای تهران ناشی از انتشار ذرات سمی خروجی از اگزوز خودروها بر اساس گزارش رسمی شهرداری تهران مبنی بر وضعیت آلودگی هوا نه در چند روز اخیر، بلکه بر اساس گزارش رسمی منتشر شده از سوی شهرداری تهران است. در کل سال 1400 نسبت به حدود مجاز اعلام شده توسط سازمان بهداشت جهانی بدتر است.
دلیل آن این است که از سال 1987، سازمان بهداشت جهانی به طور دوره ای دستورالعمل های کیفیت هوا را برای کمک به کشورها برای کاهش اثرات قرار گرفتن انسان در معرض آلودگی هوا صادر کرده است. نسخه قبلی این دستورالعمل که اگرچه اجباری نیست، اما توصیه های فوق العاده مهم و مبنایی برای حفظ سلامت شهروندان است، در سال 2005 منتشر شد و این نسخه اخیراً در سال 2021 به روز شده است.
در نسخه جدید دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت، حد مجاز توصیه شده برای غلظت ذرات معلق 5 میکروگرم بر متر مکعب به عنوان غلظت متوسط سالانه و 15 میکروگرم بر متر مکعب به عنوان میانگین 24 ساعته است.
البته در کیشور محدودیت هایی برای انتشار مجاز وجود دارد که از ابتدای سال 2019 به روز شده و بر اساس استانداردهای اعلام شده توسط سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا است که نسبت به توصیه های سازمان بهداشت جهانی آسان تر و قابل اجراتر است.
گزارش رسمی شهرداری تهران حاکی از آن است که میانگین غلظت سالانه ذرات معلق با قطر کمتر از 5/2 میکرون در سال 1400 حدود 30 میکروگرم بر متر مکعب بوده که 6 برابر حد مجاز سازمان بهداشت جهانی است. در نسخه 2021 و سه برابر حد متوسط اعلام شده در نسخه قبلی در آن سال 2005 پراکنده شد، تخمین زده شد.
سال گذشته از هر چهار روز یک روز تهرانی ها با غلظت بالای ذرات معلق بیش از حد استاندارد مواجه بودند، در حالی که اول آذرماه آلوده ترین روز تهران از نظر میزان انتشار این آلاینده در هوا بود. شاخص کیفیت هوا 165 واحد است. در گزارش رسمی شهر تهران از آلودگی هوا در سال 1400 کلمه «مبارزه با آلودگی تهران» آمده است.
در واقع مسئول سنجش کیفیت هوای پایتخت اذعان داشته است که با توجه به اینکه سطح آلودگی هوای تهران برابر با 6 است، این امر اجتناب ناپذیر است که تهرانی ها نه تنها در سال گذشته، بلکه با آلودگی مواجه شوند. در کل دهه گذشته
امار جدید از مرغومیر کورونی
گزارش آلودگی هوا در سال 1400 حاوی جدول جدیدی از سهم مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در گروه سنی بالای 30 سال است. بر اساس این گزارش، 14 درصد از کل مرگ و میرهای ناشی از آلودگی هوا در سال 2019 در گروه سنی 30 سال به بالا ناشی از استنشاق ذرات معلق با قطر کمتر از 5/2 میکرون بوده است.
بر اساس این گزارش، در سال 99، پنج هزار و 609 شهروند تهرانی بر اثر تنفس هوای آلوده به ذرات جان خود را از دست دادند. در این گزارش همچنین ارتباط بین شیوع ویروس کرونا و مرگ ناشی از آن با آلودگی هوا توضیح داده شده است.
بر اساس گزارش فوق، همه گیری کووید-19 به عنوان یک عامل واقعی و استثنایی تأثیرگذار در کیفیت هوا در سال 2019 ظاهر شد. کاهش موقت مصرف سوخت فسیلی ناشی از قرنطینه جهانی با کاهش قابل توجه آلودگی همراه بود که بزرگترین آزمون کیفیت هوا محسوب می شود.
در سال 2020، حدود 65 درصد از شهرهای جهان نسبت به سال 2019 شاهد بهبود قابل توجهی در کیفیت هوا بودند و به طور کلی، 84 درصد از شهرها بهبود کیفیت هوا را تجربه کردند. تغییرات سرعت، محدودیتهای گسترده در فعالیتهای اقتصادی، ترافیک و کار از راه دور آزمونی بیسابقه از تأثیر این عوامل بر آلودگی هوا در سطح جهانی بود.
البته با وجود پیشرفت هایی که در زمینه کاهش آلودگی در زمان شیوع ویروس کرونا صورت گرفته، اکنون در بسیاری از شهرها وضعیت به حالت عادی بازگشته است. همچنین بررسیهای اولیه نشان میدهد در شهرهای آلودهای مانند تهران، ۷ تا ۳۳ درصد مرگومیرهای ناشی از ویروس کرونا به دلیل قرار گرفتن طولانیمدت در معرض آلودگی هوا و آسیبهای ریوی ناشی از این موضوع بوده است.
گزارش آلودگی 1400 تهران نشان دهنده ناکامی دولت های محلی و ملی کشور در کنترل آلودگی هوا است. اما حتی در سالهای 99 و 1400 به دلیل قرنطینه، دورکاری و از همه مهمتر عدم حضور در مدارس و دانشگاهها، تعداد سفرهای خودرویی به میزان قابل توجهی کاهش یافت و کیفیت هوا بهبود یافت. دو سال ویژه برای کنترل آلاینده ها وجود داشت که هیچ پیشرفتی در بهبود کیفیت هوا در منطقه حاصل نشده است.
طبق گزارش رسمی شهرداری تهران، در سال 98 یعنی قبل از شیوع ویروس کرونا در کشور، تهرانی ها در 3/72 درصد از روزها شرایط کیفی هوای مطلوب را تجربه کردند. اما در سال اول شیوع بیماری و شروع بیماری به جای بهبود، این میزان کاهش یافت و به 66/4 درصد رسید.
در سال 1400 سهم روزهای مساعد آب و هوایی در همین محدوده (8/68 درصد) بوده است. در واقع وضعیت آلودگی هوا نسبت به یک سال قبل از شیوع ویروس کرونا نه تنها بهبود یافته، بلکه بدتر هم شده است. موضوعی که به گفته کارشناسان ناشی از عدم تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی و بی توجهی به اقدامات ترویجی برای استفاده از ظرفیت حمل و نقل است.
در همین حال، همانطور که در گزارش رسمی ذکر شده است، در جهان، کووید-19 و تغییری که در سبک سفر شهروندان شهرهای جهان ایجاد کرد، میتواند منجر به بهبود چشمگیر کیفیت هوا شود.
بر اساس استاندارد به روز شده سازمان بهداشت جهانی، 84 درصد از شهرهای آلوده جهان در طول شیوع کرونا بهبود کیفیت هوا را تجربه کردند و در مجموع 65 درصد از شهرها بهبود قابل توجهی را تجربه کردند.