(विदेष) सिरार्की बह नाम इक इरानी दर केनाम چرا «تفارشی» انتخاب شد؟

بابک امین تفرشی عکاس، روزنامه نگار و روزنامه نگار ایرانی است. اخیراً اتحادیه بین المللی نجوم (IAU) با الهام از نام خانوادگی این سیاره نام جدیدی را به این سیاره داده است. یورونیوز به همین بهانه گفتگویی با این ستاره آماتور ایرانی انجام داد.

کمی رگی به سیارکر تفرشی به ما کیکی و کرا نام شما را بر آن سیارکندند؟

بابک تفرشی: سیاره ای به نام 276163 که مانند سیارات دیگر تنها یک عدد داشت در سال 2002 کشف شد. کاشف آن اشتفان کورتی اهل اسلواکی، ستاره شناس و روزنامه نگار آماتور است که مجله نجومی در اسلواکی دارد.

پس از حدود دو دهه، اشتفان تصمیم گرفت نام خانوادگی خود را روی این سیاره بگذارد. این موضوع در ابتدا به انجمن بین المللی نجوم ارائه شد. مرکز این انجمن در پاریس و هر بخش در کشور دیگری است. به عنوان مثال، مرکز سیارات، جایی که تمام سیارات کوچک نامگذاری شده اند، در نزدیکی اینجا در بوستون و در کمبریج، ماساچوست است. در این مرکز بود که پیشنهاد نامزدی ارائه و پذیرفته شد.

وقتی نامی به این مرکز پیشنهاد می شود بررسی می کنند که آیا این نام با این موضوع مرتبط است یا خیر. معمولاً نام سیارات برگرفته از نام های اساطیری یا نام مدیر باستانی و افرادی است که در علم فعال هستند. برخی از سیارات نیز نام‌هایی مشابه مکان‌ها، رودخانه‌ها، شهرها و حتی حیوانات دارند. تعدادی از سیارات به نام افراد زنده ای که تأثیر ویژه ای در نجوم و علوم فضایی داشتند نامگذاری شده اند.

این مرکز بیشتر به دلیل فعالیت در ترویج نجوم، علاقه مند کردن مردم به آسمان با عکاسی از آسمان شب و تغییر ظاهر سیاره را 276163 نامگذاری کرده است. امروزه به دلیل آلودگی نوری شهرها و دیده نشدن آسمان، تصور ما از آسمان تغییر کرده است. یعنی انگار ارتباط ما با آسمان به کلی قطع شده است. من قصد دارم این ارتباط را در عکس هایم بازیابی کنم.

این سیاره دقیقا کجاست؟

بابک تفرشی: فاصله این سیاره تا خورشید حدود دو و نیم واحد نجومی است و هر واحد نجومی معادل فاصله زمین تا خورشید است. یعنی این سیاره حدود 400 میلیون کیلومتر با خورشید و یک و نیم واحد نجومی با زمین فاصله دارد که بیش از 300 میلیون کیلومتر است. جای امنی است یعنی احتمال دست زدن به زمین زیاد نیست. اما سیارک های خوب گاهی اوقات به دلیل گرانش مشتری یا سیارات دیگر از مدار خود منحرف می شوند و احتمال برخورد در آینده وجود دارد. در حال حاضر این سیاره در مداری بسیار امن در فاصله بسیار زیادی از زمین بین مریخ و مشتری در مکانی به نام کمربند سیارات قرار دارد.

اندازه آن به طور دقیق حدود دو کیلومتر و 1900 متر است و هر پنج سال یک بار به دور خورشید می چرخد. هزاران سیاره از این نوع در منظومه شمسی وجود دارد. ما سیارات کوچک زیادی داریم که برخی از آنها سنگی و بین مریخ و مشتری هستند و تعداد بیشتری از آنها یخی هستند. این سیارات یخی در پشت مدار نپتون و در مکانی به نام کمربند کویپر و مدار ابری قرار دارند.

آیا تا به حال توانسته اید از این سیاره عکس بگیرید؟

بابک تفرشی: سیارات نور کمتری دارند و نور را کمتر منعکس می کنند. سطح آنها پوشیده از گرد و غبار است و مانند ماه انعکاس سطحی کمتر از آن است، یعنی مانند پیروانی نیستند که سرد باشند و انعکاس زیادی داشته باشند. به همین دلیل اگر مانند این سیاره دور و کوچک باشند، دیدن آنها با چشم غیرمسلح تقریبا غیرممکن است و برای ثبت آنها به تلسکوپ نیاز است.

من قطعا برنامه ای برای عکاسی از این سیاره دارم. من برای ثبت این سیاره به یک تلسکوپ متوسط ​​نیاز دارم و در آینده این کار را انجام خواهم داد. احتمالاً در طول عمرم هرگز نتوانم به آنجا سفر کنم، اما حتماً از آن عکس خواهم گرفت.

تا کاجای جهان را‌میشود فوکرد کرد؟

بابک تفرشی: در نوع عکاسی که انجام می دهم، بیشتر از لنزهای منظره استفاده می کنم. این لنزها میدان دیدی را که چشم انسان می تواند ثبت کند را نشان می دهد. به همین دلیل است که در این نوع عکس ها به عمق فضا نمی رویم، اما حتی در عکس هایی با میدان دید باز و نوردهی که تنها 10 تا 20 ثانیه است، گاهی اوقات چیزهایی می بینید که بسیار فراتر از چشم انسان هستند. خود کهکشان راه شیری را می توان با چشم غیرمسلح یا کهکشان های دیگری که در این عکس ها ثبت شده است مشاهده کرد. مانند کهکشان همسایه ما، آندرومدا، که حدود 2.5 میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد و می توانید به راحتی با یک عکس نوردهی کوتاه، حدود 10 تا 20 ثانیه، آن را ثبت کنید. گاهی در این تصاویر ابرها را نیز می بینیم.

اما اگر کسی از تلسکوپ استفاده کند که من هم گهگاه از آن استفاده می کنم، خیلی سریع به کهکشان های دور می رود. حتی با تلسکوپ های آماتور کوچک و لنزهای تله فوتو. به عنوان مثال، با یک لنز 400 میلی متری، می توانید در برخی از عکس ها، کهکشان هایی را ثبت کنید که در فاصله 200، 300 یا حتی 500 میلیون سال نوری از ما قرار دارند. اگر از یک تلسکوپ حرفه ای استفاده می کنید، به دنبال کهکشان هایی خواهید بود که چندین میلیارد سال نوری از ما فاصله دارند. به عنوان مثال، تلسکوپ جیمز وب که در فاصله یک میلیون کیلومتری ما قرار دارد، رویدادهایی را که جهان در اولین روزها و سال های خلقت خود درگیر آن بوده است، ثبت می کند. به عنوان مثال، کهکشانی که تنها حدود 100 میلیون سال پس از خلقت جهان قابل مشاهده است. با کمک تلسکوپ های بسیار بزرگ می توانیم به اعماق کیهان سفر کنیم تا جایی که حتی به انفجار بزرگ نزدیک شویم.

بنابراین اگر به زمین سفر کنید، آیا تصاویر بسیار متفاوتی دریافت خواهید کرد؟

بابک تفرشی: خود زمین عاملی است که نور ستاره ها را کاهش می دهد و باعث سردرگمی در تصویر آن ها می شود، بنابراین به فضا رفتن کمک می کند تا بیشتر آسمان را ببینید و عکس بگیرید. در برخی از عکس‌هایی که فضانوردان از ایستگاه فضایی بین‌المللی می‌گیرند، اگرچه برخی از این عکس‌ها دستی هستند، اما مشاهده می‌کنید که در یک نوردهی بسیار کوتاه، کهکشان راه شیری قابل مشاهده است و جزئیات آسمان در آن دیده می‌شود.

ایستگاه فضایی تنها 400 کیلومتر بالاتر از ما قرار دارد، اما به خاطر زمین نیست که زمین را پس زده است، بلکه جزئیات زیادی از زمین نمایش داده می شود. به همین دلیل است که برخی از تلسکوپ های بزرگ و مهم به زمین فرستاده می شوند. هیچ محدودیتی برای روشنایی روز و هیچ محدودیتی برای هرج و مرج زمین وجود ندارد.

اگر زمانی به عنوان بخشی از برنامه های سفر در مدارهای نزدیک به زمین مثلاً در فاصله 100 تا 200 کیلومتری به فضا بروم، قطعا برنامه ای برای عکاسی از آسمان خواهم داشت. اگرچه در بسیاری از نقاط زمین وقتی به ارتفاعات می روید، آسمان چشمگیرتر می شود و چیزهای بیشتری با دوربین ثبت می شود. حتی ارتفاع آن سه تا چهار هزار متر است که با سطح دریا بسیار متفاوت است و چنین ارتفاعی در دسترس بسیاری است. من یک بار پروژه ای در کوه های هیمالیا داشتم و در ارتفاعات کاملاً واضح است که آسمان در عکس ها چقدر سریعتر ثبت می شود.

پس چرا در بیابان آسمان به ما نزدیکتر است؟

بابک تفرشی: این ادویه دو دلیل واقعی دارد. یکی تاریک است ما مناطق شهری کمتری در کویر داریم و آلودگی کمتری در اطراف خود داریم. دلیل دوم این است که وقتی افق باز است، این احساس وجود دارد که زیر اقیانوسی از ستاره ها قرار گرفته اید. انگار در فضا و نزدیک به آسمان شناور هستید. در حالی که افق در کوهستان بسته است، این احساس وجود ندارد.

اما از نظر شفافیت تصویر و آنچه از آسمان چه با تلسکوپ و چه با چشم قابل مشاهده است، ارتفاع بسیار مهم است. بهترین مکان فلات کویری است. یعنی هم افق وسیع تر و هم ارتفاع بیشتر است. مانند صحرای آتاکاما در شیلی مثلاً برخی از بیابان های استان کرمان که ارتفاع آنها بسیار زیاد است و به سه هزار متر می رسد و دور تا دور افق باز است. چنین مکان هایی هر دوی آنها مشترک هستند.

لطفا در مورد پروژه جهان در شب توضیح دهید. کسانی که حاضرند در این پروژه با شما همکاری کنند باید چه کار کنند؟

برنامه جهان در شب یک برنامه عکاسی با هدف ترویج نجوم و ارتباط مجدد مردم با آسمان شب با کمک تصاویر واقعی نجومی است. این پروژه در سال 2007 آغاز شد. من آن زمان در ایران بودم و با همکاری یکی از دوستانم به نام مایک سیمونز این پروژه را با هم ضبط کردیم. در آن زمان پروژه جهان در شب توسط انجمنی غیرانتفاعی به نام منجمان بدون مرز انجام شد و بعدا جدا شد و به حیات خود ادامه داد. این پروژه خیلی سریع رشد کرد و به یک برنامه ویژه برای سال جهانی نجوم در سال 2009 تبدیل شد.

در چارچوب این برنامه حدود 30 نمایشگاه مختلف برگزار کردیم. در همان سال جایزه لئونارد نلسون را در استکهلم به خاطر این فعالیت دریافت کردم. این جایزه همچنین دارای تخصص علمی در عکاسی است و معتبرترین جایزه ای است که تاکنون کشف کرده ام. پس از آن تعداد عکاسان افزایش یافت و اکنون 40 عضو در بیش از 25 کشور جهان و صدها عکاس مهمان دیگر داریم.

هدف این پروژه نشان دادن صلح جهانی از بهشت ​​بود. با شعار «یک مرد، یک آسمان». یعنی ما زیر یک سقف هستیم. چه ماهی از ایران، چه از پاریس و چه از نپال، همه ما از یک پنجره تماشا می کنیم.

آسمانی که ضبط می‌کردیم می‌توانست بالای یک کلیسا، مسجد یا معبد بودایی نمایش داده شود و این نشان می‌دهد که چگونه این سقف مرزهای دین و سیاست را از بین می‌برد و ما را مانند یک خانواده در یک خانه گرد هم می‌آورد.

هدف بعدی نزدیک کردن مردم به آسمان و مشخص کردن مشکل آلودگی نوری بود. ما نمی خواستیم نشان دهیم که این مشکل واقعی است و فقط درد قابل کنترل نیست. آلودگی نوری تاثیر بسیار جدی و جهانی بر محیط زیست دارد و ما کاملا از آن بی اطلاع هستیم. یک قسمت با نمایش شهرها و تاثیر آنها بر آلودگی نوری و قسمتی دیگر با نمایش زیبایی آسمان و اینکه اگر این زیبایی از بین برود چگونه خواهد بود.

برخی از این عکس ها برای حرفه ای ها و برخی برای فعالان مفید است. این فقط نجوم نیست که به معنی تاریک بودن آسمان است، بلکه محیط در شب تاریک است که بسیاری از موجودات به آن نیاز دارند. موجودات شب‌زی، از حشرات گرفته تا پرندگان مهاجر، به ستارگان در جهت‌یابی کمک می‌کنند. حتی لاک پشت های دریایی که نیاز به سواحل تاریک دارند و بچه لاک پشت ها در جهت انعکاس ستاره ها و ماه به دریا می روند. این بچه لاک پشت ها در سال های اخیر به خاطر نور هتل ها و مناطق مسکونی به جای دریا به ساحل رفتند و به همین دلیل نسل آن ها با انقراض روبه رو بود. اکنون بسیاری از مکان ها این چراغ ها را محدود می کنند. به طور کلی آلودگی نوری همه موجودات زنده را تحت تاثیر قرار داده است. در واقع، علاوه بر گرم شدن کره زمین، این آلودگی نوری بسیاری از گونه های جغد شب را به انقراض کشانده است. حتی ثابت شده است که آلودگی نوری می تواند تأثیر زیادی بر سلامت انسان داشته باشد.

یکی دیگر از بخش های این پروژه آموزش نجوم است. هدف از عکس های زمینی نمایش آسمان به عنوان محیطی انتزاعی نیست که هیچ کس با آن ارتباطی ندارد. اگر آسمان افق نداشته باشد، چشم انداز برای اکثر مردم قابل درک نیست. اما اگر زمین در منظره ظاهر شود، مردم با آن ارتباط برقرار می کنند و محیط شب را از آن درک می کنند و آن را جزئی از طبیعت می دانند.